Түрік латын әліппесі | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
-{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | |||||||
-{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | |||||||
-{}- | -{}- | -{}- | -{O}- | -{}- | -{}- | -{}- | |||||||
-{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | -{}- | |||||||
-{}- | -{}- | -{}- | -{}- |
Түрік әліппесі — 29 әріптен тұратын осы заманғы латын қарпіне негізделінген әліппе.
Бас және кіші әріптері:
O ( ) |
o ( ) |
Тарихы
Кеңес Одағындағы науқаны өткізілген кезіне тән бұрын болған араб жазуына негізделінген әліппе орнына 1928 ж. қарашаның 1 № 1353 Түрік әліппесін қабылдау және жүзеге асыру Заңы бойынша енгізілген.
Әріп кестесі
Әріп | IPA | қазақша кирил транскрипциясы |
---|---|---|
A a | [a] | а |
B b | [b] | б |
C c | [ʤ͡] | дж |
Ç ç | [ʧ͡] | ч |
D d | [d] | д |
E e | [e] | е |
F f | [f] | ф |
G g | [g] | г |
Ğ ğ | [ɣ] | ғ; Дыбыстар деген бөлімді қараңыз |
H h | [h] | һ |
I ı | [ɯ] | ы |
İ i | [i] | і |
J j | [ʒ] | ж |
K k | [k], [kʲ] | к |
L l | [l], [lʲ] | л |
M m | [m] | м |
N n | [n] | н |
O o | [o] | о |
Ö ö | [ø] | ө |
P p | [p] | п |
R r | [r] | р |
S s | [s] | с |
Ş ş | [ʃ] | ш |
T t | [t] | т |
U u | [u] | ұ |
Ü ü | [y] | ү |
V v | [v] | в, у(сөз соңында) |
Y y | [j] | й; ya, yu/yü, ye (я, ю, е) әрптерімен жазылады |
Z z | [z] | з |
Дыбыстар
Ğ (yumuşak ge)
Негізінде <ğ> әрпі этимологиялық [ɣ] дыбысын көрсету жөн, бірақ әдеби айтылуында алдындағы дауысты дыбысты ұзартады және келесі дауыстыны үндестіреді. Бұл әріп сөздің нағыз басында кездестірілмейді. Мысалы: Dağ - Даа (қаз.Тау)
Нүктелі İ мен нүктесіз ı
Нүктелі İ мен нүктесіз I әріптері дара боп табылады. Нүктесіз ı кіші әрпініне сәйкес бас әрпі I болады және де нүктелі i кіші әрпініне сәйкес бас әрпі İ болады. (Алғашқы заңда нүктелі İ әрпі нүктесіз I алдында болған, қазіргі реттеуде орны алмастырылған.)
Сирконфлексті â, î және û
Сирконфлекс қойылған <â>, <î> және <û> өте сирек кездесетін міндетті емес әріптері, <a>, <ı> және <u> әріптерінің нұсқалары деп табылады. Бұлар алдыңғы дауыссыз дыбысты палатализциялануын (жұмсартуын) көрсету үшін пайдаланылады. Араб, парсы тілдерінен алынған кірме сөздерінде даустылардың ұзартылғанын көрсетеді. Мысалы: Kâr - Кяр (қаз.Пайда) Tarihî - Тарихии (қаз.Тарихи)
Q, W, X күйі
Түрік әліппесінде , , деген әріптері мүлдем жоқ, олардың орнына тиісінше K, V, KS әріптері пайдаланылады.
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер