Теллур (латын. Tellurіum; Te) — элементтердің периодтық жүйесінің VI тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 52, атомдық массасы 127,60. Табиғатта 8 орнықты және массалық саны 107-ден 134-ке дейінгі 14 жасанды изотопы бар. Теллурды мажар геологы Ф.Мюллер (1740 – 1825) ашқан (1782). 1798 жылы неміс ғалымы М.Г. Клапрот (1743 – 1817) осы жаңалықты бекітіп, (латынша tellurіs – Жер) элементке “теллур” атын берді. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 110–7%.
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
күміс жылтыр сұр (кристалды), қоңыр-қара ұнтақ (аморфты) ![]() | |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі | Теллур, 52 | ||||||||||||||
Топ типі | Металлоидтар | ||||||||||||||
Топ, период, блок | 16, 5, p | ||||||||||||||
Атомдық масса () | |||||||||||||||
[Kr] 4d105s25p4 | |||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 18, 6 | ||||||||||||||
Атом радиусы | 140 | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
138±4 | |||||||||||||||
206 | |||||||||||||||
(+6e) 56 211 (−2e) | |||||||||||||||
2,1 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
0 | |||||||||||||||
Тотығу дәрежелері | −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 | ||||||||||||||
1-ші: 869.3 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық () | 6,24 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы | 722,7 K | ||||||||||||||
Қайнау температурасы | 1263 K | ||||||||||||||
17,91 кДж/моль | |||||||||||||||
Булану жылуы | 49,8 кДж/моль | ||||||||||||||
25,8 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Алтыбұрышты | |||||||||||||||
a=4,457 c=5,929<ref> Å | |||||||||||||||
c/a қатынас | 1,330 | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
(300 K) 14,3 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
43 ГПа | |||||||||||||||
16 ГПа | |||||||||||||||
Моос қаттылығы | 2.25 | ||||||||||||||
180–270 | |||||||||||||||
13494-80-9 |
![image](https://www.wikidata.kk-kz.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraWRhdGEua2sta3oubmluYS5hei9pbWFnZS9hSFIwY0hNNkx5OTFjR3h2WVdRdWQybHJhVzFsWkdsaExtOXlaeTkzYVd0cGNHVmthV0V2WTI5dGJXOXVjeTkwYUhWdFlpOHlMekkyTDFSbGJHeDFjbWwxYlM1emRtY3ZNVEF3Y0hndFZHVnNiSFZ5YVhWdExuTjJaeTV3Ym1jPS5wbmc=.png)
Басты минералдары: , , , , , , . Ерітінділері аморфты қоңырқай ұнтақ түрінде тұнады, кристалдық торы гексогоналды.Бұл элемент химиялық тұрғыда өте маңызды болып табылады. Теллур күмістей сұр түсті, металдық жылтыры бар элемент, тығыздығы 6,24 г/см3, балқу t 449,8С, қайнау t 990С, шалаөткізгішаруашылығы Тотығу дәрежесі 2, +4, +6 , сирек +2. Галогендермен, концентрлі HNO3, H2SO4-пен, қыздырғанда О2-мен әрекеттеседі.
Теллурдың бірнеше әлсіз қышқылдары (H2Te, H2TeO3, H6TeO6) белгілі. Теллурды көбінесе мыс электролитті қоқырлардан алады. Оны шалаөткізгіш ретінде, қорғасынның механикалық қасиетін жақсарту, шойынды ағарту үшін, шыны-керамика өнеркәсібінде, т.б. қолданатыны белгілі.
Физикалық қасиеті
Теллур – металл жылтырлығы бар нәзік күмістей ақ зат. Жұқа қабаттарда, жарықта қызыл-қоңыр, жұпта - алтын-сары. Қыздырған кезде ол пластикке айналады. Кристалл торы алтыбұрышты. Жылулық кеңею коэффициенті 1,68 · 10−5 К − 1. Диамагнетик. 0,34 эВ жолақ аралық жартылай өткізгіш, өткізгіштік түрі - қалыпты жағдайда және жоғары температурада p, n - төмен температурада (өту шекарасы тазалығына байланысты -80 ° C-тан -100 ° C-қа дейін).
![]() | Бұл — химия бойынша мақаланың . Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер